Bruceloza to choroba wywoływana przez bakterie z rodzaju , przenoszoną głównie przez zwierzęta. Bakterie te występują w wielu gatunkach zwierząt, zarówno dzikich, jak i domowych. Choroba ta może przebiegać różnie – od braku objawów do ciężkich zakażeń krwi. Istnieje wiele gatunków bakterii , które mogą powodować różne postacie brucelozy u ludzi.

Bakterie przenoszone są przez wydzieliny i kał zakażonych zwierząt, a także przez mleko i inne płyny. Możliwe jest zarażenie drogą pokarmową, przez kontakt ze skórą lub spojówkami. Osoby pracujące z zwierzętami są szczególnie narażone na zakażenie.

Po dostaniu się bakterii do organizmu człowieka, namnażają się one w węzłach chłonnych, a następnie mogą rozprzestrzeniać się przez krew do różnych narządów, co prowadzi do wystąpienia objawów ostrej brucelozy. Forma przewlekła choroby jest spowodowana stanami zapalnymi, które prowadzą do powstawania zmian w narządach.

Od 1980 roku w Polsce praktycznie nie ma przypadków brucelozy wśród bydła, a od 1994 roku również u świń. U ludzi postać ostrej brucelozy występuje jako choroba importowana u osób wracających z krajów basenu Morza Śródziemnego. W 2013 roku w Polsce potwierdzono jeden przypadek tej choroby.

Okres wystąpienia objawów w brucelozie trwa od 1 do 3 tygodni. Objawy i nasilenie są zależne od rodzaju bakterii i sposobu zakażenia. Choroba może mieć ostrą, podostre lub przewlekłą formę. W ostrej postaci brucelozy objawy pojawiają się nagle. Objawia się gorączką, dreszczami, ogólnym osłabieniem, bólami głowy, bólami mięśniowo-stawowymi, obfitym poceniem, nudnościami, wymiotami, biegunką lub zaparciami. Mogą wystąpić także wysypka skórna, bóle jąder, zaburzenia neurologiczne (uczucie mrowienia skóry, zaburzenia słuchu, niedowłady) oraz psychiatryczne. W przypadku przewlekłej brucelozy mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowo-zapalne w układzie kostno-stawowym. Objawy neurologiczne obejmują zmęczenie, zaburzenia pamięci i koncentracji, bóle głowy, rozdrażnienie oraz różnorodne zaburzenia psychiczne. Może pojawić się również zapalenie jąder u mężczyzn, a u kobiet zapalenie przydatków i macicy, poronienia oraz zaburzenia miesiączkowania. Może dojść do uszkodzenia wątroby, mięśnia sercowego i innych narządów. W badaniu lekarskim można stwierdzić powiększenie wątroby i śledziony, zapalenie jąder (bolesność), zaburzenia świadomości, niedosłuch, zaburzenia czucia skórnego oraz bóle stawów.

Jeśli zauważysz jakiekolwiek objawy sugerujące brucelozę, powinieneś udać się do lekarza rodzinnego. Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie choroby, lekarz skieruje pacjenta do specjalistycznej poradni chorób zakaźnych.

Istotne znaczenie w diagnostyce brucelozy ma wywiad epidemiologiczny. Spektrum objawów tej choroby jest bardzo szerokie, dlatego ważne jest wykluczenie innych infekcji, takich jak gruźlica, grypa, mononukleoza zakaźna, tularemia, dur brzuszny, a także choroby nowotworowe i zwyrodnieniowe narządu ruchu i układu nerwowego. Potwierdzeniem diagnozy brucelozy jest wykrycie przeciwciał przeciwko bakteriom rodzaju Brucella. Izolacja bakterii z materiału biologicznego jest trudna, dlatego pomocne mogą być badania radiologiczne narządu ruchu i klatki piersiowej, EKG oraz badania neurologiczne, psychiatryczne i laryngologiczne.

W leczeniu brucelozy stosuje się konkretne antybiotyki, zazwyczaj w kombinacji, aby zapobiec nawrotom choroby. Leczenie wspomagające przeciwbólowe oraz przeciwzapalne odgrywa istotną rolę w przypadku brucelozy. W przypadku ostrej brucelozy zaleca się spoczynkowe leczenie (leżenie w łóżku). Pacjent cierpiący na brucelozę wymaga podejścia wielospecjalistycznego, konsultacje neurologa, psychiatry i laryngologa są zazwyczaj niezbędne do ustalenia planu terapeutycznego. Leczenie sanatoryjne przynosi dobre efekty w przypadku dolegliwości związanych z układem ruchu oraz zaburzeń psychiatrycznych.

Jeśli leczenie brucelozy zostanie rozpoczęte w ciągu kilku miesięcy po zakażeniu, prognoza co do wyleczenia jest bardzo korzystna. Objawy zazwyczaj ustępują w ciągu 2–6 miesięcy. Jednak niewydolność serca spowodowana zapaleniem wsierdzia może prowadzić do śmiertelności na poziomie 85%. Nawroty po leczonej ostrej brucelozie są rzadkie.

W przypadku brucelozy przewlekłej objawy mogą utrzymywać się przez wiele lat.

Po zakończeniu leczenia ostrej brucelozy zaleca się regularne badania kontrolne w celu monitorowania ewentualnych trwałych powikłań choroby. Pacjent powinien regularnie odwiedzać odpowiednie poradnie specjalistyczne (kardiologiczną, neurologiczną, psychiatryczną) przez pewien czas po zakończeniu terapii.

W przypadku brucelozy przewlekłej objawy mogą utrzymywać się przez wiele lat, dlatego leczenie jest prowadzone bezterminowo. Jego celem jest złagodzenie bólu związanego z układem ruchu oraz terapia zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych.

Aby uniknąć zachorowania na brucelozę u ludzi, należy skutecznie kontrolować rezerwuar zwierzęcy. Zapobieganie brucelozy polega na unikaniu spożywania produktów pochodzenia zwierzęcego, które mogą być zakażone bakteriami z rodzaju Brucella (np. niepasteryzowane mleko, surowe mięso).

Podczas podróży do krajów o niskich standardach sanitarno-higienicznych, ważne jest unikanie spożycia pokarmów pochodzenia zwierzęcego kupionych od ulicznych sprzedawców. Istotną rolę odgrywa również higiena osobista oraz regularne mycie rąk mydłem i ciepłą wodą po kontakcie ze zwierzętami oraz przed przygotowaniem i spożyciem posiłków.